Mediation voor ondernemers

.

.

MEDIATION

Mediation is vrijwillig, niet vrijblijvend!

Er heerst verdeeldheid tussen jou en je zakelijk partner door verschil van inzicht. De sfeer op de werkvloer is om te snijden. Een investeerder trekt zich plotseling terug en komt zijn afspraken niet na. Van het een op het andere moment staat de continuïteit van je onderneming onder druk. Of in een strategisch samenwerkingsverband met een andere ondernemer is er een discussie ontstaan over de verdeling van onverwacht hoge verliezen. De alliantie dreigt te falen. Drie voorbeelden die kunnen leiden tot conflictsituaties. Toog je als ondernemer direct naar de rechtbank of kies je voor zakelijke mediation? En hoe geschikt is mediation voor jou als ondernemer? In dit artikel enkele aspecten ter overweging.

De vraag zou niet moeten zijn of mediation geschikt is om jouw geschil te beslechten, maar eerder of jij geschikt bent voor mediation. Dat mediation is gebaseerd op vrijwilligheid wil niet zeggen dat het vrijblijvend is. Geredeneerd vanuit de uitgangspunten, zoals deze zijn geformuleerd in de gedragscode van de Mediation federatie Nederland (MfN), wordt er namelijk heel wat van je verwacht. Wat zijn jouw intenties en hoe sta je tegenover mediation?

Intentie en perceptie
Er zijn ondernemers die er stellig van overtuigd zijn dat je via een juridische procedure veel meer druk kunt zetten op de tegenpartij. Zij zien mediation dan ook vaak als een zwakte bod. Wellicht dat zij onvoldoende bekend zijn met mediation en een juridische procedure voor hen vertrouwelijker is. Het zijn projecties die constructieve mediation in de weg staan en maken deze vorm van geschilbeslechting dan ook minder geschikt voor hen.

In eigen hand
Daarentegen ben jij wellicht een ondernemer die zijn lot liever in eigen hand houdt. Je wil niet afhankelijk zijn van de beslissing van een derde. Je kent de risico’s van het conflict en maakt daarin liever zelf keuzes. Mogelijkerwijs is het zelfs jouw wens om de relatie met de wederpartij te behouden dan wel te verbeteren. Mocht dit toch niet mogelijk zijn, dan wens je de samenwerking op een zorgvuldige manier te beëindigen sans-rancune. Je realiseert je ook dat een rechtsgang veel tijd en geld kost.  Dat deze zienswijze niet irreëel is, blijkt uit onderzoek onder ervaren rechters en advocaten.

Rechters en advocaten
Eind 2018 doet ZAM/ACB in samenwerking met Centrum voor Rechtspraak en Rechtspleging van de Universiteit van Utrecht onderzoek. Zij vragen ervaren rechters en advocaten wat voor hen belangrijke redenen zijn om te verwijzen naar mediation als alternatieve rechtspraak. De twee belangrijkste redenen voor rechters is op de eerste plaats het besef dat mediation meer kan leiden tot behoud van de relatie tussen bedrijven. De andere reden die ze benoemen is het besef dat er in een zaak veel meer factoren spelen dan alleen juridische. Denk aan de emotionele, relationele of concurrerende aspecten van een conflict. Rechters zien als geen ander dat een rechtszaak vaak de nodige ellende tussen partijen kan veroorzaken.

De drie belangrijkste redenen van advocaten om te verwijzen naar mediation is de overtuiging dat mediation doorgaans sneller is afgerond dan een rechtsgang. Als tweede reden geven ook zij aan dat mediation veelal leidt tot het behoud of verbetering van de relatie tussen de partijen. Op de derde plaats zijn ze van mening dat juridische procedures veel onzekerheden kent. Een rechtszaak is stressvol en kan zelfs effect hebben op het privéleven of de gezondheid van partijen.

De effectiviteit van mediation
Kies je als ondernemer voor zakelijke mediation en ben je achteraf niet tevreden over het behaalde resultaat, dan sluit dit een rechtsgang niet uit. Dat mediation effectief is, blijkt uit onderzoek van het Wetenschappelijk Onderzoek- en Documentatiecentrum (WODC). In 2014 concludeerde zij dat in slechts 4% van de geschillen die door mediation zijn beslecht alsnog een rechtsprocedure volgde.

Deze onderzoeken tonen aan dat geschillen die door een derde beslist worden kunnen voelen als een vorm van onvrijwillige gebondenheid? Een ander beslist namelijk over jouw lot. Dit staat los van het feit of je een zaak nu wint of verliest. Ook bij “winst” zal er vaak een onbevredigend gevoel overblijven: de rechtszaak gewonnen, een vriend verloren.

Mediation is daarentegen gebaseerd op vrijwilligheid en zelfbeschikking. Je maakt je eigen keuzes. Als mediator begeleid je het proces om kwesties op een goede manier te bespreken. Ieder met zijn eigen verhaal. Misschien ontstaan er nieuwe inzichten die leiden tot opties waaraan je vooraf niet gedacht hebt. Samenspraak met een advocaat blijft ook in een mediationprocedure altijd mogelijk en is zelfs aan te bevelen. Het uitgangspunt is om goedgeïnformeerde oplossingen om te zetten in juridisch heldere afspraken, waarmee alle partijen tevreden zijn en samenwerking kan continueren.

Natuurlijk moeten we wel realistisch blijven. Sommige zaken lenen zich gewoonweg niet voor mediation, vanwege het simpele feit it-takes-two-to-tango. Als de ene partij niet wil, dan kun je nog zoveel willen of op je kop gaan staan, maar dan is een rechtsgang, arbitrage of een geschillencommissie vaak nog de enige weg om het conflict te beslechten.

De auto of de fiets
Kiezen voor een rechtsgang of voor mediation vergelijk ik zelf met de keuze tussen een auto of een (race)fiets. Je kunt niet zonder meer zeggen welk vervoersmiddel effectiever is. Rij je van Amsterdam naar Utrecht, dan is het ontegenzeggelijk dat de auto sneller is. Je moet echter niet te veel files of trammelant onderweg tegenkomen, want dan sta je stil. En daarnaast, ook niet onbelangrijk, ben je afhankelijk van de almaar duurder wordende brandstof. Wie daarentegen de ervaring heeft om in de ochtend van de ene naar de andere kant van Amsterdam te komen, kan beamen dat de (race)fiets by-far het snelste vervoersmiddel is. Je maakt relatief weinig kosten en je bent enkel afhankelijk van je eigen inspanningen en inzichten om je door het verkeer te bewegen. Autonomie in optima forma.

In deze analoog zou ik nog vele vergelijkingen kunnen maken. Uitgangspunt is dat je uiteindelijk zelf de keuze maakt die het beste bij je past. Mijn advies is: neem de auto als het moet en de fiets wanneer het kan. Rij en fiets voorzichtig.